NGHI
LỄ NHẬP TRẠCH TRUYỀN THỐNG
Ngôi nhà trong tâm thức
người Việt có một vị trí đặc biệt quan trọng, do vậy, khi xây dựng nhà mới hay
thậm chí là sửa sang lại nhà, người xưa đều có những nghi lễ cụ thể. Theo quan
niệm của ông cha thì "Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”, vì vậy ngay khi khởi
công xây dựng là phải tiến hành lễ Động thổ, sau đó là các lễ mừng Tân gia, lễ
Nhập trạch... Như vậy thì gia chủ mới có thể sống hạnh phúc, vui vẻ, ấm no.
Một số nghi lễ truyền
thống khi xây dựng nhà cửa
Từ khi bắt tay vào làm
nhà mới đến khi ngôi nhà được hoàn tất, người Việt thường tiến hành khá nhiều
những nghi lễ. Dưới đây giới thiệu một số nghi lễ phổ biến giúp bạn đọc tham khảo.
- Lễ Bình cơ: Gia chủ
đem lễ vật cúng trên miếng chọn làm nhà, dọn dẹp sạch sẽ khu đất đó rồi sau đó
mới đi mời thợ đến bàn việc làm nhà (chăng dây đóng cọc phân ranh giới).
- Lễ Trúc cơ: Bắt đầu đắp
nền nhà.
Lễ Phạt mộc (khởi
công): Gia chủ làm hai mâm cỗ, một đề cúng tổ tiên và thổ thần, một để cúng tổ
sư thợ mộc. Cúng gỗ định người thợ cả cầm rìu chặt ba nhát vào cây làm cột cái
đế làm phép. Người thợ cả nhất thiết phải lên rui mực (định kích thước ngôi nhà
vào một thanh tre gọi là rui mực, sào nhà hay thước tầm). Sau đó, nhóm thợ bắt
đầu công việc cưa xẻ gỗ.
- Lễ Định táng (tảng):
Hay còn gọi là lễ in tảng, làm lễ để đổ nền nhà, định nơi đặt cục táng (đá kê
chân cột).
- Lễ Tàng giá: Còn gọi
là sàn vài (ráp thử vài cột của căn nhà), chỗ nào chưa tốt thì sửa chữa lại.
- Lễ Thượng lương (gác
đòn dông hay lễ cất nóc): Lễ này được coi là quan trọng nhất không thể bỏ qua.
Chọn được ngày tốt, gia chủ nhờ một người nào đó trong thân tộc, vợ chồng song
toàn, lắm con nhiều cháu, làm ăn phát đạt để đưa cây đòn dông (vịn vào) cùng với
số lượng mấy người phụ đỡ lên gian chính giữa. Trong khi làm lễ, cây đòn dông
đó được buộc hai cành lá thiên tuế, một vài vuông vải đỏ hay lụa đại hồng có vẽ
hình Bát quái, quyền lịch vạn niên hay các sách chữ Nho.
- Lễ Cái ốc: Bắt đầu lợp
nhà.
- Lễ Nhập trạch (An thổ):
Lễ này cúng báo để tổ tiên biết nhà đã làm xong Trong số lễ vật đó có gạo rang
trộn với nước để rắc vào bốn góc nhà.
- Lễ Động sàng: Cúng
báo gia tiên để dọn về nhà mới và được kê gia cụ vào nhà.
- Lễ Tân gia (lễ hoàn
thành hay còn gọi là lễ lạc thành, lễ cài sào): Gia chủ làm lễ cúng gia tiên rồi
gác thước tầm lên hai đầu cột cái của gian chính giữa.
Lễ này tổ chức ăn uống,
mời bà con họ hàng, khách khứa xa gần tới dự. Những người được mời thường đem
tiền, câu đối. pháo đến chúc mừng gia chủ.
- Lễ Hoàn công (trả
công thợ): Lễ này do thợ tổ chức cúng Tổ sư Lỗ Ban để nhận tiền công.
- Lễ An cư: Làm lễ tạ tổ
tiên, thổ thần để báo cho biết chủ nhân đã làm ăn yên ổn trong nhà mới.
Tục mừng nhà mới
Ngày xưa, người nông
dân Việt Nam quan niệm làm nhà là việc trọng đại của cả cuộc đời. "An cư lạc
nghiệp” nghĩa là chỗ ở có yên ổn mới lo được sự nghiệp. Quan niệm ấy vẫn gắn bó
với người dân Việt Nam. Bởi thế, ai ai cũng phấn đấu để có được một chỗ ở, một
cơ ngơi riêng. Nhiều người có khi đến cuối đời mới cố xây được một ngôi nhà. Mặc
dù sống chẳng được bao lâu nhưng sau này để lại cho con cháu. Có người khi qua
đời vẫn chưa có chỗ nương thân thì rất lấy làm khổ tâm và day dứt.
Với ý nghĩa quan trọng
như vậy nên người Việt Nam có một phong tục rất phổ biến là tục mừng nhà mới.
Chủ nhân khi làm xong ngôi nhà (thậm chí chỉ sửa chữa, nâng cấp hay di chuyển đến
nơi ở mới) đều sửa soạn lễ cúng. Hàng xóm, bạn bè, họ hàng được mời đến uống
chén rượu, chén trà mừng cho gia chủ, chúc cho gia chủ bình yên, làm ăn gặp nhiều
may mắn, phát đạt. Tục lệ này đến nay vẫn còn khá phổ biển.
Lễ Tân gia
Theo tục xưa, sau lễ Nhập
trạch dọn về nhà mới, gia chủ phải làm lễ Tân gia. Lễ Tân gia thường được tổ chức
long trọng với những nghi thức được cử hành theo một quy chuẩn nhất định.
Dâng lễ bao gồm: Hương,
hoa, vàng mã, trầu, rượu và mâm cỗ mặn thịnh soạn để cúng Táo quân, Thổ thần,
Gia tiên. Tiếp đó mời bạn bè, họ hàng, người thân, hàng xóm đến ăn mừng nhà mới.
Những người được mời thường mang lễ vật đến như các bức đại tự, câu đối, trầu
cau, quà kỷ niệm... và nói lời chúc mừng gia chủ.
Lễ Nhập trạch truyền thống
Lễ Nhập trạch (lễ dọn
vào nhà mới, có thể là nhà tự xây cất hoặc ngôi nhà mới mua) là một nghi lễ
quan trọng trong các nghi lễ cổ truyền của người Việt. Bởi vậy, khi dọn về nhà
mới, gia chủ phải tuân thủ các quy định truyền thống là:
- Chọn ngày giờ tốt.
- Đồ đạc phải do người
trong gia đình tự tay dọn chuyển đến nhà mới.
- Bài vị cúng Gia thần,
tổ tiên cũng phải do ông chủ nhà tự tay chuyển đến, những người khác trong gia
đình thì đi theo sau, mang tiền của và vật dụng vào nhà. Thời gian chuyển nhà tốt
nhất là vào buổi sáng, giữa trưa hoặc lúc mặt trời bắt đầu lặn, tránh chuyển
nhà vào buổi tối.
Vật đầu tiên mang vào
nhà là chiếc chiếu hoặc đệm đang sử dụng, sau đó là bếp lửa (bếp gas, bếp dầu,
bếp than), không nên mang bếp điện vì bếp điện có tinh mà không có tướng (tức
chỉ có nhiệt mà không có ngọn lửa), chối quét nhà, gạo, nước, lễ vật cúng Thần
linh để trước thì xin nhập trạch và sau là xin phép Thần linh rước vong linh
gia tiên về nơi ở mới để thờ phụng.
Lễ vật được để lên bàn,
mâm, kê theo hướng đẹp với gia chủ. Tự tay gia chủ thắp hương vào một bát hương
làm tạm thời. Thắp nhang và khấn lễ Thần linh xin nhập vào nhà mới, tiếp ngay
sau đó gia chủ châm bếp và đun nước.
Đun nước mục đích là để
khai bếp, pha trà dâng Thần linh và Gia tiên. Nếu có khách, có thể lấy nước đó
mời khách. Nếu chỉ nhập trạch lấy ngày tốt mà chưa có nhu cầu ở ngay thì gia chủ
phải ngủ một đêm ở nhà mới.
Sau khi hoàn thành việc
khấn Thần linh, gia chủ làm lễ cáo yết Gia tiên rồi mớt bắt đầu dọn dẹp đồ đạc.
Sau khi dọn xong, để cầu
bình yên, toàn gia phải tổ chức lễ bái tạ Thần Phật, các vị Thánh thần và Tổ
tiên...
Phụ nữ đang mang thai
thì tốt nhất không nên dọn nhà. Trong trường hợp cấp bách không thể không dời
nhà thì nên mua một chiếc chổi mới để địch thân người mang thai quét qua các đồ
đạc mấy lượt rồi mới chuyển, như vậy mới không phạm tội “Thần thai".
***
Bài tài liệu lưu trữ “mang
tính tham khảo”.
TRẠCH BẰNG (Tam Do) Phong Thủy Sư – Lương Y.
Nhận xét
Đăng nhận xét