MẶT HỔ PHÙ
Hổ phù, hổ
phù phong thủy, mặt hổ phù
Mặt hổ phù tại một ngôi chùa ở Huế
Trong triết lý vũ trụ Nho giáo, không gian bên trong tự
tại của là thế giới thần tiên linh diệu, mặt Hổ Phù chứa đựng bí quyết trường
sinh bất lão. Mặt Hổ phù cũng là sự biểu hiện vũ trụ bao la vô bờ bến, là hình ảnh
tượng trưng linh thiêng, là sự ám ảnh xua đuổi tà ma, chống lại ám khí, bảo vệ
chủ nhân.
Thông thường có những sự phối hợp đa diện, đa chất liệu
của motif mặt Hổ phù như Lưỡng long chầu Hổ phù, Lưỡng long chầu Hổ phù đội bầu
Thái Cực… hình tượng này thường đặt giữa đỉnh mái các công trình quan trọng
trong Hoàng thành và lăng tẩm. Nhưng đẹp và cân đối nhất là mặt Hổ phù trang
trí ở các đầu hồi, cổng, bình phong với nghệ thuật khảm sành sứ hay đắp nổi nề
hoạ tinh tế.
Mặt hổ phù tại lăng Kiên Thái Vương
Mặt Hổ phù là biểu tượng tôn giáo, niềm tin tâm linh
và triết lý vũ trụ khác nhau. Chúng được kiểu thức hóa cho phù hợp với tâm thức
người Việt. Kiểu thức mặt Hổ phù được khảm sành sứ khá nhiều trên các công
trình kiến trúc, đó là kiểu đầu rồng trang trí chính diện với góc nhìn đăng đối.
Nhiều kiểu thức mặt rồng được diễn tả bằng sứ màu làm nổi bật cả một đầu hồi
cung điện, có khi còn kết hợp với hoa lá, lá lật.
Hình mặt rồng Hổ phù ở đầu hồi tiền điện và chính diện
của điện Thái Hòa là cụm sứ màu diễn tả đám mây xoáy tròn, mây tia lửa, cái vây
đầu rồng, vảy rồng đạt đến trình độ kỹ thuật và nghệ thuật cao. Chúng tạo nên
được các mảng trang trí chính, trang trí phụ, nhắc lại rất chặt chẽ và có sự
tính toán, phân bố hợp lý và sinh động.
Mặt hổ phù tại lăng Gia Long
Tính trang trí thuần chất ở kiểu thức mặt rồng ngang
thể hiện rất rõ trong chất liệu đất nung tại điện Ngưng Hy (Lăng Đồng Khánh)
hay chất liệu nề vữa khảm sứ ở Triệu Miếu nhưng mật độ trang trí và hiệu quả
tâm lý không mạnh như ở điện Thái Hòa. Điều này cũng dễ hiểu vì điện Thái Hòa
là công trình kiến trúc quan trọng bậc nhất của Đại Nội, nơi vua thiết triều,
làm lễ đăng quang và tiếp các sứ thần. Do vậy, sự đầu tư cẩn trọng cho trang
trí nội, ngoại thất ở điện Thái Hòa là nhằm đảm bảo yêu cầu thống nhất, chặt chẽ
cho toàn thể các tiết diện trang trí chung của khu vực kiến trúc Đại Nội.
Như vậy kiểu thức Lưỡng long chầu vào mặt Hổ phù - bầu
Thái cực (Hồ loa) là sự tích hợp của nhiều ý nghĩa tâm linh, nhân văn và triết
lý vũ trụ - nhân sinh của nhiều tôn giáo khác nhau. Màu sắc chuyên biệt của những
mặt Hổ phù tại điện Thái Hòa làm cho chúng không thể lẫn với các bộ phận trang
trí khác nhau trong công trình.
Tất cả các bộ phận khác nhau trên cơ thể Hổ Phù đều được
nghệ nhân xưa gắn ghép bằng những mảnh gốm, những mảnh sứ có màu có mảng hình,
tạo cho chúng một vẻ đẹp khác lạ, cầu kỳ nhưng rất ấn tượng. Vì thế trong bài
ghi chép về gốm sứ trang trí kiến trúc kinh thành Huế, tác giả Đặng Hữu Tuyền
đánh giá về nghệ thuật khảm sành sứ tại điện Thái Hòa: "Kỹ thuật cắt gọt tỉ
mỉ, mài dũa và gắn ghép công phu tới mức khó có thể tìm thấy một sự sai sót
đáng kể nào. »
Mặt Hổ phù được trang trí khá nhiều trong nghệ thuật
khảm sành sứ. Chính vì vậy, hình ảnh của chúng rất đa dạng, biến hóa. Sự biến
hóa của kiểu thức mặt Hổ phù thể hiện sự khéo léo và tài nghệ trang trí, tạo
hình của những người sáng tạo ra chúng. Sự diễn tả hóa thân mặt Hổ phù từ hồi
văn hoa lá thường có sự kết hợp nề vữa với khảm sành sứ, như các trang trí tại
bình cung Trường Sanh.
Mặt Hổ phù thời Nguyễn được các nghệ nhân tập trung tư
tưởng, mỹ cảm để diễn tả sức mạnh chế ngự của vương quyền. Mặt khác, hình tượng
mặt Hổ phù, phải thể hiện sâu sắc những vẻ đẹp uy nghiêm, ý nghĩa huyền diệu đặc
trưng của biểu tượng.
Đề tài trang trí trong nghệ thuật cung đình Huế thể hiện
tinh thần và nội dung Nho giáo. Nhưng các nghệ nhân dân gian đã Việt hóa những
đề tài và kiểu thức mặt Hổ phù một cách nhuần nhuyễn, tạo ra những sự chuyển đổi
mang đậm cốt cách tâm hồn dân tộc, làm cho mỗi hình tượng trở nên sống động và
gần gũi, đầy biểu cảm, khiến cho sự cảm nhận đề tài trở nên đa dạng, phong phú
và sinh động hơn.
Tbst
Nhận xét
Đăng nhận xét